Giáo án Vật lý 7 - Chương 3: Điện học - Bài 22: Tác dụng nhiệt và tác dụng phát sáng của dòng điện - Nguyễn Thành Tâm - Trường THCS Hòa Bình

Tuần: 25
Tiết: 25
Bài 22
TÁC DỤNG CỦA DÒNG ĐIỆN
I – Mục tiêu:
	- Nêu được khi dòng điện đi qua một vật dẫn thì làm cho vật dẫn nóng lên.
	- Kể tên được 5 dụng cụ điện sử dụng tác dụng nhiệt của dòng điện.
	- Nhận biết đèn LED chỉ cho dòng điện chạy qua theo 1 chiều.
- Mô tả được thí nghiệm thể hiện tác dụng từ của dòng điện.
	- Nêu được một số ứng dụng về tác dụng từ của dòng điện.
	- Mô tả được thí nghiệm thể hiện tác dụng hóa học của dòng điện.
- Nêu được biểu hiện tác dụng sinh lý của dòng điện.
- Các hình vẽ 23.1, 23.2 và 23.3 SGK.
II – Chuẩn bị:
- Nguồn điện 6V.
- Công tắc.
- Cầu chì.
- Dây sắt mảnh dài.
- Nhiều mảnh giấy nhỏ.
- Dây nối.
- Mỗi nhóm HS: nguồn pin, công tắc, đèn LED, dây nối.
III – Tổ chức hoạt động dạy học:
1. Ổn định lớp, kiểm tra bài cũ: (5 phút)
	- Căn cứ vào đâu để lắp mạch điện theo yêu cầu?
	- Chiều dòng điện trong mạch được quy ước như thế nào?
	- Vẽ sơ đồ mạch điện cho mạch hình 21.1, 21.2 SBT.
2. Tổ chức tình huống học tập: (2 phút)
GV nêu vấn đề: Ta đã biết dòng điện chạy qua vật dẫn kim loại do các hạt mang điện nào tạo thành. Vậy ta có trông thấy các electron dịch chuyển trong vật dẫn không? Làm cách nào biết được có dòng điện chạy qua vật dẫn kim loại, bóng đèn, quạt điện? Bài học hôm nay và bài sau sẽ cung cấp cho chúng ta biết một số tác dụng của dòng điện để nhận biết có dòng điện.
BÀI 22. TÁC DỤNG NHIỆT VÀ TÁC DỤNG PHÁT SÁNG CỦA DÒNG ĐIỆN
3. Tìm hiểu tác dụng nhiệt của dòng điện: (17 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
— Yêu cầu HS đọc và trả lời C1.
— Yêu cầu HS đọc và làm theo C2 để tìm hiểu trong mạch điện, bộ phận nào bị nóng nhiều, bộ phận nào bị nóng ít khi có dòng điện chạy qua? Và trả lời các câu hỏi nêu ra ở C2.
— Trong mạch chúng ta vừa lắp, khi đèn phát sáng thì hầu như chúng ta không cảm thấy dây dẫn bị nóng lên. Vậy khi dòng điện chạy qua một dây dẫn kim loại có làm cho dây nóng lên hay không?
— Lắp mạch điện như hình 22.2SGK và biểu diễn cho HS xem. Yêu cầu HS nhận xét kết quả thí nghiệm, trả lời các câu hỏi ở C3.
— Yêu cầu HS rút ra kết luận chung về tác dụng nhiệt của dòng điện.
— Yêu cầu HS xem bảng nhiệt độ nóng chảy của một số chất và trả lời C4.
D Thảo luận, trao đổi với nhau để tìm nhiều dụng cụ.
D Thảo luận nhóm để trả lời.
à HS đưa ra các dự đoán của mình.
à Kết quả thí nghiệm: Dây dẫn bị nóng lên, các mảnh giấy bị cháy và rơi xuống.
à Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống để hoàn thành kết luận.
à Quan sát bảng nhiệt độ nóng chảy của một số chất, tìm cách trả lời C4.
I – Tác dụng nhiệt:
C1: Bóng đèn điện, bàn là điện, bếp điện, nồi cơm điện, mỏ hàn, ấm điện
C2:
a) Bóng đèn nóng lên. Có thể xác nhận qua cảm giác bằng tay.
b) Dây tóc của bóng đèn bị đốt nóng mạnh và phát sáng.
c) Dây tóc thường làm bằng Vonfram để không bị nóng chảy.
˜ Vật dẫn điện nóng lên khi có dòng điện chạy qua.
C3:
a) Các mảnh giấy bị cháy đứt và rơi xuống.
b) Dòng điện làm dây AB nóng lên.
˜ Kết luận:
 Khi có dòng điện chạy qua, các vật dẫn bị nóng lên.
 Dòng điện chạy qua dây tóc bóng đèn làm dây tóc nóng tới nhiệt độ cao và phát sáng.
-Tích hợp môi trường:
-Nguyên nhân gây ra tác dụng nhiệt là do vật dẫn có điện trở. Tác dụng nhiệt có thể có lợi và có hại.
-Để giảm tác dụng nhiệt người ta làm dây dẫn bằng chất có điện trở suất nhỏ.
-Ngày này người ta đang cố gắng sử dụng vật liệu siêu dẫn (có điện trở suất bằng 0)
C4:
Khi đó cầu chì bị nóng lên và đứt. Mạch bị hở, tránh hư hại các thiết bị.
4. Tìm hiểu tác dụng phát sáng của dòng điện: (12 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
? Khi nào thì dây tóc bóng đèn phát sáng?
à Vậy có một số vật dẫn khi bị nóng lên nhiệt độ cao thì phát sáng. Nhưng vẫn có một số đèn phát sáng khi có dòng điện chạy qua thì nhiệt độ không tăng nhiều.
— GV biểu diễn thí nghiệm sử dụng bút thử điện cắm vào ổ điện.
— Yêu cầu HS rút ra kết luận.
— Hướng dẫn HS nối 2 đầu dây của đèn LED với 2 cực của nguồn điện, thay đổi đầu thích hợp cho đến khi đèn phát sáng.
— Yêu cầu HS thảo luận hoàn thành câu kết luận.
à Khi nhiệt độ của dây tóc bóng đèn tăng cao.
à Quan sát thí nghiệm, trả lời C5 và C6.
à Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống.
à Thực hiện thí nghiệm, nhận xét khi cực nào nối với đầu nào thì đèn mới phát sáng
D Thảo luận nhóm.
II – Tác dụng phát sáng:
 1. Bóng đèn bút thử điện:
C5: Hai đầu dây trong bóng đèn bút thử điện tách rời nhau.
C6: Đèn bút thử điện sáng do chất khí ở giữa 2 đầu dây phát sáng.
˜ Kết luận:
Dòng điện chạy qua chất khí trong bóng đèn của bút thử điện là chất khí này phát sáng.
 2. Đèn điôt phát quang (đèn LED):
C7:
Đèn LED sáng khi bản kim loại nhỏ nối với cực dương của pin, bản kim loại to nối với cực âm.
˜ Kết luận:
Đèn điôt phát quang chỉ cho dòng điện đi qua theo một chiều nhất định và khi đó đèn sáng.
-Tích hợp môi trường:
-Sử dụng đèn điốt góp phần làm giảm tác dụng nhiệt của dòng điện, nâng cao hiệu suất sử dụng điện.
5. Vận dụng, củng cố: (9 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
— Yêu cầu HS đọc và trả lời C8.
— Yêu cầu các nhóm thảo luận, thực hiện thí nghiệm trả lời C9.
& Tổng kết và củng cố:
- — Yêu cầu HS đọc ghi nhớ.
- ? Hãy nêu các tác dụng của dòng điện đã được học?
H Đọc Có thể em chưa biết, làm tất cả BT trong SBT, xem trước bài học mới.
à Chọn E.
D Thực hiện thí nghiệm, trình bày phương án của nhóm.
III – Vận dụng:
C8: E. Không có trường hợp nào.
C9:
Nối bản kim loại nhỏ với cực A của nguồn. Nếu đèn sáng thì cực A là cực dương, ngược lại, đèn không sáng thì cực A là cực âm của nguồn.
BÀI 23. TÁC DỤNG TỪ, TÁC DỤNG HÓA HỌC VÀ TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA DÒNG ĐIỆN
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
— Yêu cầu HS quan sát một số nam châm và chỉ ra các cực từ của nam châm.
? Nam châm có tính chất gì? Có những đặc điểm gì?
— Yêu cầu HS đọc và thực hiện thí nghiệm theo yêu cầu của C1, thảo luận nhóm rút ra kết luận.
— GV lắp thí nghiệm chuông điện và cho hoạt động.
? Chuông điện có cấu tạo và hoạt động như thế nào?
— GV treo tranh vẽ chuông điện, yêu cầu HS tự tìm hiểu hoạt động của chuông điện.
à HS quan sát các nam châm, thí nghiệm tương tác giữa chúng.
à Rút ra tính chất của nam châm.
D Các nhóm thực hiện thí nghiệm và thảo luận thống nhất kết luận.
à Quan sát thí nghiệm của giáo viên.
à Mô tả theo mô hình và tranh vẽ được xem.
D Thảo luận nhóm trả lời C2, C3, C4.
I – TÁC DỤNG TỪ:
˜ Tính chất từ của nam châm:
- Nam châm có thể hút các vật bằng sắt hoặc thép.
- Nam châm có 2 cực: bắc và nam.
- Cực khác tên thì hút nhau, cực cùng tên thì đẩy nhau.
˜ Nam châm điện:
1. Cuộn dây dẫn quấn quanh lõi sắt non có dòng điện chạy qua là nam châm điện.
2. Nam châm điện có tính chất từ vì nó có khả năng làm quay kim nam châm và hút các vật bằng sắt hoặc thép.
˜ Chuông điện:
Chuông điện hoạt động dựa trên tác dụng từ của dòng điện.
C2: Khi đóng công tắc, dòng điện đi qua cuộn dây à cuộn dây trở thành nam châm điện à cuộn dây hút miếng sắt à đầu gõ chuông đập vào chuông à chuông kêu.
C3: Chỗ hở của mạch ở chỗ miếng sắt bị hút nên rời khỏi tiếp điểm.
Khi mạch hở, cuộn dây không có dòng điện chạy qua à không có tính chất từ à không hút miếng sắt à thanh kim loại đàn hồi à miếng sắt trở về tiếp điểm.
C4: Khi miếng sắt tì vào tiếp điểm à mạch kín à cuộn dây có tính chất từ à hút miếng sắt à đập vào chuông à mạch lại hở à quá trình diễn ra liên tục như thế.
-Tích hợp môi trường:
-Dòng điện gây ra xung quanh nó một từ trường.Các đường dây cao áp có thề gây ra những điện từ trường mạnh, các sinh vật trong đó có thể bị nhiễm điện do hưởng ứng khiến cho tuần hoàn máu bị ảnh hưởng.
-Để giảm tác dụng này cần xây dựng các lưới điện cáo áp xa khu dân cư.
4. Tìm hiểu tác dụng hóa học của dòng điện: (12 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
— GV treo tranh vẽ, giới thiệu các dụng cụ và tiến hành thí nghiệm cho HS quan sát (Lưu ý HS màu của 2 thỏi than trước và sau khi làm thí nghiệm).
— Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời C5 và C6 rồi rút ra kết luận.
à Quan sát thí nghiệm của GV trình bày.
D Thảo luận nhóm và trả lời C5, C6 và kết luận.
II – TÁC DỤNG HÓA HỌC:
C5: Dung dịch muối đồng sunfat là chất dẫn điện (đèn trong mạch sáng).
C6: Sau thí nghiệm, thỏi than được phủ 1 lớp màu đỏ nhạt.
˜ Kết luận:
Dòng điện đi qua dung dịch muối đồng làm cho thỏi than nối với cực âm được phủ 1 lớp vỏ bằng đồng (đồng).
-Tích hợp môi trường:
-Dòng điện gây ra phản ứng điện phân.
-Trong hoạt động sản xuất công nghiệp tạo ra các khí độc CO, CO2, H2S,Các khí này hòa tan trong nước tạo ra môi trường điện li khiến cho kim loại bị ăn mòn.
-Để giảm tác hại này cần bọc kim loại bằng chất chống ăn mòn hóa học và giảm các khí độc hại trên
4. Tìm hiểu tác dụng sinh lý của dòng điện: (12 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
? Nếu sơ ý có thể bị điện giật chết người. Vậy điện giật là gì?
? Dòng điện chạy qua cơ thể người có lợi hay có hại? Tìm những mặt tiêu cực và những mặt tích cực của tác dụng sinh lý của dòng điện.
— Yêu cầu HS đọc thông tin SGK.
à Tìm thông tin trong SGK và từ đời sống.
D Thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi.
II – TÁC DỤNG SINH LÝ:
-Dòng điện qua cơ thể người làm các cơ co giật, có thể làm tim ngừng đập, ngạt thở và thần kinh bị tê liệt. Tuy nhiên, vẫn có thể ứng dụng tác dụng này để chữa bệnh.
-Dòng điện có tác dụng sinh lí.
-Dòng điện 1mA qua cơ thể người gây ra cảm giác tê, co cơ bắp. Dòng điện càng mạnh càng nguy hiểm.
-Dòng điện có cường độ nhỏ được dùng trong y học (châm cứu)
-Cần tránh bị điện giật bằng cách sử dụng các chất cách điện để cách li dòng điện với cơ thể.
5. Vận dụng, củng cố: (9 phút)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức trọng tâm
— Yêu cầu HS đọc và trả lời C7,C8.
& Tổng kết và củng cố:
- — Yêu cầu HS đọc ghi nhớ.
- ? Hãy nêu các tác dụng của dòng điện đã được học và biểu hiện của nó?
H Đọc Có thể em chưa biết, làm tất cả BT trong SBT, xem trước bài học mới.
à Hoạt động cá nhân.
III – Vận dụng:
C7: C. Một cuộn dây dẫn đang có dòng điện chạy qua.
C8: D. Hút các vụn giấy.
6. Giao nhiệm vụ về nhà: (1 phút)
-Học thuộc bài
-Đọc lại phần có thề em chưa biết
-Chuẩn bị trước bài mới Bài 24. Cường độ dòng điện
-Làm bài tập 21.1, 22.3, 22.4, 23.1, 23.2, 23.3, 23.4