Giáo án môn Ngữ văn 9 - Mùa xuân nho nhỏ

Bài 23 -Tiết 116
Tuần 25 
MÙA XUÂN NHO NHỎ
(Thanh Hải)
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Hs biết vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và mùa xuân đất nước.
- Hs hiểu lẽ sống cao đẹp của một con người chân chính.
2. Kỹ năng:
 - Đọc – Hiểu một văn bản thơ trữ tình hiện đại.
 - Trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hỉnh ảnh thơ, một khổ thơ, một văn bản thơ.
3. Thái độ:
 Giáo dục học sinh thái độ sống vì cuộc đời chung của xã hội, tình yêu thiên nhiên.
 4. Phát triển năng lực HS:
 Năng lực sử dụng ngôn ngữ, giải quyết vấn đề, tự học, hợp tác... 
II. NỘI DUNG HỌC TẬP:
 - Tác giả – tác phẩm.
 - Phân tích văn bản.
 - Ý nghĩa văn bản và nghệ thuật.
III. CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên: nghiên cứu bài, bảng phụ 
2. Học sinh: Vở bài soạn, soạn bài, dụng cụ học tập.
IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP:
1/ Ổn định tổ chức và kiểm diện: 
2/ Kiểm tra miệng: 
-> Gv kiểm tra vở soạn của hs (cho điểm).
3/ Tiến trình bài học: 
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung bài học
* Hoạt động 1: Vào bài: 
* Hoạt động 2: Tìm hiểu chung.
- Dựa vào chú thích em hãy nêu sơ lược về tác giả và tác phẩm.
- Hs nêu đôi nét về tác giả, tác phẩm.
-> Bài thơ thể hiện niềm yêu tha thiết cuộc sống, đất nước và ước nguyện cống hiến cho đời của nhà thơ.
* Hoạt động 3: Đọc – hiểu văn bản.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc: giọng thiết tha, tình cảm.
- Giáo viên gọi học sinh đọc. Giáo viên nhận xét.
- GV lưu ý HS một số từ khó SGK.
* Chia đoạn?
+ Khổ 1: Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời.
+ Khổ 2, 3: Cảm xúc về mùa xuân của đất nước, con người.
+ Khổ 4, 5: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ.
+ Khổ cuối: lời ngợi ca quê hương đất nước qua giai điệu dân ca xứ Huế.
* Hoạt động 4: Phân tích văn bản
? Bức tranh mủa xuân được khắc họa như thế nào?
- Bức tranh gồm có: hình ảnh, màu sắc, âm thanh.
? Em hãy liệt kê ra các chi tiết ấy?
- Hình ảnh: dòng sông, bông hoa, chim chiền chiện.
- Màu sắc: xanh, tím
- Âm thanh: tiếng chim hót
? Nghệ thuật sử dụng của những hình ảnh đó?
- Liệt kê, hình ảnh chọn lọc, màu sắc tươi thắm, đặc trưng, âm thanh rộn rã, vui tươi
? Mọc giữa dòng sông xanh
 Một bông hoa tím biếc
Nhận xét về trật tự của 2 dòng thơ này?
- Đảo ngữ -> tràn đầy sức sống.
? Gọi hs đọc 2 câu tiếp theo: “Từng giọt ... tôi hứng”.
? Theo em giọt long lanh là giọt gì?
- Giọt long lanh:
+ Giọt sương, giọt mưa xuân
+ Giọt âm thanh của tiếng chim
? Tác giả cảm nhận âm thanh của tiếng chim không chỉ bằng thính giác, thị giác mà còn cảm nhận bằng xúc giác qua động từ nào ở cuối đoạn?
- Qua động từ: hứng => chuyển đổi cảm giác thật tinh tế.
? Vậy cảm xúc của nhà thơ ở đây được diễn tả như thế nào?
- Cảm xúc ngất ngay, say sưa, tha thiết, nồng nàn, tin yêu vào con người và cuộc sống quê hương, đất nước.
* Hs đọc đoạn 2, 3.
? Tìm những hình ảnh mà nhà thơ muốn nhắc đến khi mùa xuân về ở đoạn 2?
- Mùa xuân: người cầm súng, người ra đồng.
? Tại sao nhà thơ nhắc đến hai hình ảnh này khi xuân về?
- Biểu trưng cho 2 nhiệm vụ bảo vệ và lao động dựng xây đất nước.
? Hình ảnh nào gắn liền bân họ?
- Hình ảnh gắn liền: lộc.
? Lộc gắn liền với hình ảnh người chiến sĩ và người nông dân có ý nghĩa gì?
- Vì người chiến sĩ và người nông dân mang mùa xuân ấm no, hạnh phúc đến cho mọi người.
? Theo em, sức sống của mùa xuân đất nước còn được cảm nhận qua nhịp điệu như thế nào? Tìm dẫn chứng?
 -Tất cả như: hối hả, xôn xao -> Điệp ngữ, từ láy, so sánh.
? Thể hiện một không khí như thế nào?
- Khẩn trương, tưng bừng, rộn rã. 
- Đó là nhịp điệu của lịch sử, của thời đại, của đất nước đi lên phía trước không ngừng, không nghỉ.
? Đoạn 3, nhà thơ suy tư những gì về đất nước?
- Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước
-> So sánh, liên tưởng.
? Ta đọc được thái độ gì của nhà thơ ở đây?
- Khẳng định niềm tin vào tương lai. Vẻ đẹp hùng vĩ, tràn trề hi vọng phát triển.
? Các nội dung trên được thể hiện qua những nhgệ thuật đặc sắc nào?
- Hình ảnh sóng đôi, điệp ngữ, so sánh, từ láy, liên tưởng.
* Hs đọc khổ 4, 5.
? Trước mùa xuân bao la của đất trời nhà thơ ước nguyện điều gì?
- Ta làm:
 + Con chim hót 
 + Một cành hoa	 
 + Một nốt trầm 
...
? Nhận xét về nghệ thuật của các câu thơ?
- Sử dụng điệp ngữ, ẩn dụ (dù là ... tóc bạc)
? Em có nhận xét gì về quan niệm cống hiến của nhà thơ?
- Ước nguyện cống hiến cho đời một cách khiêm tốn và thầm lặng không kể thời gian, tuổi tác.
- Khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống đất nước, cống hiến phần nhỏ bé vào cuộc đời chung.
? Em hiểu như thế nào về ước nguyện của nhà thơ muốn làm: con chim, cành hoa, nốt nhạc?
- Thể hiện sự giản dị, khiêm nhường.
* GV liên hệ: Tiếng chổi tre, Lặng lẽ SaPa ...
? Em có nhận xét gì về cách xưng hô ở khổ 1 và 4: khổ 1 xưng “tôi”, khổ 4 xưng “ta”, cách thay đổi đó có ý nghĩa gì?
 GV: “Ta”: Số ít mang sắc thái trang trọng, vừa là số nhiều, vừa nói được niềm riêng, vừa diễn đạt được cái chung. Đó là tâm sự, ước vọng của nhiều cuộc đời, của một cuộc đời muốn gắn bó, cống hiến cho đất nước.
-> Điệp từ “ta làm”, càng tô đậm thêm tâm niệm dâng hiến của tác giả đối với đất nước.
- Hs đọc to ghi nhớ.
* Hoạt động 5: Tổng kết.
 ? Em có nhận xét gì về nghệ thuật của bài thơ?
Hs trả lời.
Gv nhận xét.
 ? Qua bài thơ, tác giả muốn gửi gắm những điều gì?
 ? Em hiểu như thế nào về nhan đề bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”? Hãy nêu chủ đề của bài?
-> Mùa xuân nho nhỏ là sự sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Nhà thơ nguyện làm 1 mùa xuân nho nhỏ, nghĩa là sống đẹp, sống với sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là 1 mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước, của cuộc đời chung.
I/ Tìm hiểu chung:
 1. Tác giả:
 Thanh Hải tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn (1930-1980), quê ở huyện Phong Điền,Thừa Thiên - Huế. Ông là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu.
 2. Tác phẩm: 
 “Mùa xuân nho nhỏ” viết vào tháng 11 – 1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh - không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời.
II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Đọc:
2. Từ khó: 1,2,3,4 (sgk/57)
3.Bố cục: 4 phần
III/ Phân tích văn bản:
1. Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời (khổ 1)
- Hình ảnh: dòng sông, bông hoa, chim chiền chiện
- Màu sắc: xanh, tím
- Âm thanh: tiếng chim hót
-> Hình ảnh chọn lọc, màu sắc tươi thắm, đặc trưng, âm thanh rộn rã, vui tươi
=> Mùa xuân tràn đầy sức sống.
 2.Cảm xúc về mùa xuân của đất nước, con người. (khổ thơ 2 và 3)
 - Mùa xuân: 
+ Người cầm súng 
+ Người ra đồng.
-> Biểu trưng cho nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng đất nước.
 -Tất cả như: hối hả, xôn xao
-> Khẩn trương, tưng bừng, rộn rã.
“Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
=> Khẳng định niềm tin vào tương lai, tràn trề hi vọng phát triển.
3. Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ (khổ 4 và 5)
 - Ta làm:
 + Con chim hót 
 + Một cành hoa	 
 + Một nốt trầm 
+ Mùa xuân nho nhỏ
+ Lặng lẽ dâng cho đời
+ Dù là: tuổi hai mươi, khi tóc bạc
=> Ước nguyện cống hiến cho đời một cách khiêm tốn và thầm lặng không kể thời gian, tuổi tác.
* Ghi nhớ: SGK/47
IV .Tổng kết: 
1. Nghệ thuật : 
- Thể thơ năm chữ nhẹ nhàng, thiết tha mang âm hưởng gần gũi với dân ca.
- Kết hợp hài hòa giữa hình ảnh thơ tự nhiên giản dị, với những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng khái quát.
- Ngôn ngữ thơ giản dị, trong sáng, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc với các ẩn dụ, điệp từ, điệp ngữ, sử dụng từ xưng hô....
- Có cấu tứ chặt chẽ, giọng điệu thơ luôn có sự biến đổi phù hợp với nội dung từng đoạn. 
2. Nội dung :
 Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.
4/ Tổng kết: 
1. Tác giả thể hiện tình cảm gì qua bài thơ?
- Tình yêu đất nước. 
- Khát vọng cống hiến cho đời. 
- Tình yêu cuộc sống. 
2. Giọng điệu bài thơ được thể hiện như thế nào?
a. Hào hùng, mạnh mẽ. b. Bâng khuâng, tiếc nuối.
c. Trong sáng, thiết tha. d. Nghiêm trang, thành kính.
=> GV cho hs nghe bài hát Mùa xuân nho nhỏ.
5/ Hướng dẫn học tập: 
* Đối với bài học ở tiết học này:
 - Học thuộc lòng bài thơ.
- Phân tích, cảm thụ về 1 đoạn thơ trong bài.
* Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
 - Chuẩn bị bài mới: Viếng lăng Bác (trả lời các câu hỏi theo sách giáo khoa).
V. PHỤ LỤC: