Tiết 29, Bài 29: Hấp thụ chất dinh dưỡng và thải phân - Đặng Quang Đức

TuÇn 15 
06/12/07
TiÕt 29 - Bµi 29: HÊp thô chÊt dinh d­ìng vµ th¶i ph©n .
 A. Môc tiªu
 1. KiÕn thøc.
 - Học sinh trình bày được những đặc điểm cấu tạo của ruột non phù hợp với chức năng hấp thụ các chất dinh dưỡng
 - Xác định được các con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng từ ruột non tới các cơ quan, tế bào 
 - Nêu được vai trò của gan trên con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng 
 - Nêu vai trò của ruột già trong quá trình tiêu hoá của cơ thể 
 2. KÜ n¨ng.
 - Rèn kĩ năng nghiên cứu thông tin, thu nhận kiến thức.
 - Kĩ năng Khái quát hoá, tư duy tổng hợp, kĩ năng hoạt động nhóm.
 3. Th¸i ®é.
 Giáo dục ý thức giữ vệ sinh ăn uống chống tác hại cho hệ tiêu hoá 
 B. ChuÈn bÞ.
 - Gv: + M¸y chiÕu, phim trong.
 - Tranh phãng H 29.1
 C. Ho¹t §éng D¹y Häc.
Ho¹t ®éng 1: KiÓm tra bµi cò (8p)
- Giáo viên kiểm tra bài cũ 2 học sinh:
 - Hoạt động tiêu hoá chủ yếu của ruột non là gì?
 - Với một khẩu phần bữa ăn đầy đủ các chất và sự tiêu hoá diễn ra có hiệu quả thì thành phần chất dinh dưỡng sau tiêu hoá ở ruột non là gì? 
- Giáo viên: đánh giá học sinh.
Më bµi: Các chất sau khi tiêu hoá được hấp thu như thế nào? Ta tìm hiểu bài hôm nay 
Ho¹t ®éng 2: I. HÊp thô chÊt dinh d­ìng.(10p)
 Môc tiªu: - Khẳng định được ruột non là nơi hấp thu chất dinh dưỡng
 - Cấu tạo của ruột non phù hợp với sự hấp thụ các chất dinh dưỡng. 
Ho¹t ®éng cña GV 
Ho¹t ®éng cña HS
Néi dung
- Gv hướng dẫn nghiên cứu thông tin và quan sát tranh rồi đưa ra câu hỏi 
- Ruột non có cấu tạo phù hợp với sự hấp thu các chất như thế nào?
- Gv gợi ý về diện tích hấp thụ và cơ quan hấp thu, kết hợp với quan sát sơ đồ H29.3 
- Căn cứ vào đâu người ta khẳng định rằng ruột non là cơ quan chủ yếu của hệ tiêu hóa đảm nhận vai trò hấp thụ các chất dinh dưỡng ?
- Gv đánh giá và chốt lại kiến thức, chiếu nội dung kiến thức chuẩn.
- HS quan sát H. 29.1và nghiên cứu thông tin 3 khổ dầu mục ‏ ISGk tr. 93 và ghi nhớ kiến thức → thảo luận nhóm dựa trên kiến thức gợi ý của gv
- Yêu cầu nêu được: 
 + Các đặc điểm cấu tạo của ruột làm tăng diện tích bề mặt từ đó mà tăng diện tích hấp thụ 
 + Sự có mặt của mạng mao mạch trong lông ruột và thành ruột.
+ Người ta khẳng định rằng ruột non là cơ quan chủ yếu của hệ tiêu hóa đảm nhận vai trò hấp thụ các chất dinh dưỡng vì:
Ruột non có bề mặt hấp thụ rất lớn, lớn nhất so với các đoạn khác của ống tiêu hóa. Ruột non còn có mạng mao mạch máu và mạch bạch huyết đày đặc.
- 1 số hS trình bày đáp án → HS khác nhận xét 
-HS nêu kết luận.
* Kết luận: 
- Sự hấp thụ chất dinh dưỡng diễn ra chủ yếu ở ruột non.
Cấu tạo của ruột non phù hợp với sự hấp thu các chất
+ Niêm mạc ruột có nhiều nếp gấp 
+ Thành ruột có nhiều lông ruột và lông cực nhỏ 
+ Ruột dài tổng diện tích bề mặt tới 500m2
+ Mạng lưới mao mạch máu và bạch huyết dày đặc cả ở lông ruột và thành ruột
Ho¹t ®éng 3: II. Con ®­êng vËn chuyÓn, hÊp thô chÊt vµ vai trß cña gan.(15p)
 Môc tiªu: - Học sinh chỉ rõ 2 con đường vận chuyển các chất, đó là con đường máu và bạch huyết . 
 - Nêu được vai trò quan trọng của gan 
Ho¹t ®éng cña GV 
Ho¹t ®éng cña HS
Néi dung
- Gv hướng dẫn học sinh quan sát hình 29.3 : Các con đường hấp thụ và vận chuyển chất dinh dưỡng, yêu cầu thảo luận theo nội dung
- Gan có vai trò gì trên con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng đến tim 
- HS hoàn thành bảng 29 về sự hấp thụ và vận chuyển các chất theo đường máu và đường bạch huyết.
- Giáo viên : chốt lại ý kiến đúng.
- Chiếu kết nội dung kiến thức chuẩn.
- GV giúp HS hoàn thiện kiến thức bằng cách khái quát hoá tranh hình
-HS tự Nghiên cứuthông tin và quan sát h. 29.3 SGk tr. 94 kết hợp kiến thức bài 28 → trao đổi nhóm để trả lời câu hỏi và thống nhất nội dung ở bảng 29 
- đại diện nhóm lên chiếu kết quả bài làm của nhóm, các nhóm khác bổ sung.
- Hoàn thành bảng 29.
* Kết luận: 
- Nội dung bảng 29.
- Vai trò của gan 
+ Điều hoà nồng độ các chất dự trữ trong gan 
+ Khử độc
Bảng 29: Con đường vận chuyển các chất
Các chất dinh dưỡng được hấp thụ và vận chuyển theo đường máu
Các chất dinh dưỡng được hấp thụ và vận chuyển theo đường bạch huyết
- Đường glucô 
- A xít béo và gli xe rin( 30%)
- A xít amin
- Các vi ta min tan trong nước
- Các muối khoáng 
- Nước 
- Lipít ( các giọt nhỏ )
- Các vi ta min tan trong dầu 
Ho¹t ®éng 4: III. Th¶i ph©n.(5p)
 Mục tiêu: Chỉ rõ vai trò quan trọng của ruột già, đó là khả năng hấp thu nước, muối khoáng và thải phân.
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
Néi dung
- GV yêu cầu học sinh tìm hiểu thông tin mục III.
 Vai trò chủ yếu của ruột già trong quá trình tiêu hoá ở cơ thể người là gì? 
- GV nhận xét, đánh giá kết quả
- GV nêu thêm 
+ Ruột già không phải là nơi chứa phân mà còn là nơi hấp thu nước 
+ Ruột già có hệ sinh vật phân huỷ 
+ Hoạt động cơ học của ruột già dồn chất chưá trong ruột xuống ruột thẳng 
- Gv có thể nêu 1 số nguyên nhân dẫn tới táo bón do ít vận động, ăn ít chất xơ
- Học sinh tìm hiểu thông tin mục III, tự thu nhận kiến thức, nêu được vai trò của ruột già trong quá trình tiêu hóa ở cơ thể.
- Học sinh nêu ý kiến về vai trò của ruột già.
* Kết luận : Vai trò của ruột già 
- Hấp thu nước cần thiết cho cơ thể 
- Thải phân.
Ho¹t ®éng 4: Cñng cè.(5p)
Ho¹t ®éng Gi¸o Viªn
Ho¹t ®éng Häc Sinh
- Tóm tắt nội dung bài học, yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi củng cố bài:
Những đặc điểm cấu tạo nào của ruột non giúp nó đảm nhiệm tốt vai trò hấp thu các chất dinh dưỡng ?
 - Gan đảm nhiệm vai trò gì trong quá trình tiêu hoá ở cơ thể người ?
- Giáo viên đánh giá học sinh.
- Học sinh trả lời dựa vào nội dung bài học.
- Học sinh đọc mục kết luận sách giáo khoa.
Ho¹t ®éng 5: H­íng dÉn vÒ nhµ.(2p)
- Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1,2,3 SGK.
- Đọc mục : “em có biết”
07/12/07
TiÕt 30- Bµi 26: T×m hiÓu ho¹t ®éng cña enzim 
 trong tuyÕn n­íc bät. 
 A. Môc tiªu.
 1. KiÕn thøc.
 Qua bài thực hành:
- Học sinh biÕt ®Æt c¸c thÝ nghiÖm ®Ó t×m hiÓu nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho enzim ho¹t ®éng.
- Häc sinh biÕt kÕt luËn tõ nh÷ng thÝ nghiÖm ®èi chøng.
 2.KÜ n¨ng.
- RÌn luyÖn cho HS kÜ n¨ng thao t¸c thÝ nghiÖm chÝnh x¸c.
 3. Th¸i ®é.
Giáo dục đức tính cẩn thận, nghiêm túc trong tiến hành thí nghiệm và nghiên cứu khoa học.
 B. ChuÈn bÞ.
- Gv: - Tranh vÏ H 26 phãng to.
 - ChuÈn bÞ cho mçi nhãm: 8 èng nghiÖm nhá (10 ml), 2 èng ®ong chia ®é, 2 gi¸ ®Ó èng nghiÖm, 2 ®Ìn cån, 1 cuén giÊy ®o ®é pH, 1 phÔu cã b«ng läc, 1 b×nh thuû tinh, cÆp nhiÖt kÕ, cÆp èng nghiÖm, phÝch n­íc nãng, hå tinh bét 1%, dd HCl 2%, dd ièt 1%, thuèc thö Str«me (3 ml dd NaOH 10% + 3 ml dd CuSO4 2%).
- HS: trong 5 phót ®Çu giê, mçi nhãm chuÈn bÞ 24 ml n­íc bät lo·ng (lÊy 6 ml n­íc bät + 18 ml n­íc cÊt l¾c ®Òu råi läc qua phÔu vµ b«ng läc) vµ hå tinh bét.
- Hs:	 §äc tr­íc c¸c b­íc tiÕn hµnh theo SGK.
 C. Ho¹t §éng D¹y Häc.
Ho¹t ®éng 1: KiÓm tra bµi cò (5p)
 Gi¸o viªn kiÓm tra bµi cò mét häc sinh: 
 - Nêu những hoạt động biến đổi thức ăn diễn ra trong khoang miệng. Trong những biến đổi đó, biến đổi nào là biến đổi hóa học?
- Häc sinh tr¶ lêi dùa vµo néi dung bµi häc tiªu hãa thøc ¨n ë khoang miªng.
- Gi¸o viªn ®¸nh gi¸ häc sinh.
 Mở bài : C¸c em ®· biÕt, ¨n c¬m nhai kÜ ta thÊy cã vÞ ngät. VËy enzim trong n­íc bät ho¹t ®éng nh­ thÕ nµo? ë ®iÒu kiÖn nµo nã ho¹t ®éng tèt nhÊt? Chóng ta cïng tiÕn hµnh t×m hiÓu bµi thùc hµnh h«m nay.
Ho¹t ®éng 2: 1. C¸c b­íc tiÕn hµnh thÝ nghiÖm vµ chuÈn bÞ thÝ nghiÖm. (5p)
 Môc tiªu: HS tr×nh bµy ®­îc 2 nhãm thøc ¨n ®ã lµ chÊt v« c¬ vµ chÊt h÷u c¬, c¸c ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh tiªu ho¸ vµ vai trß cña tiªu ho¸.
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
- Gi¸o viªn nªu môc tiªu cña bµi thùc hµnh.
- GV ghi vµo gãc b¶ng: 
 + Tinh bét + ièt ® xuÊt hÞªn mµu xanh.
+ §­êng + thuèc thö Str«me ® xuÊt hiÖn mµu ®á n©u.
- GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ n­íc bät vµ tinh bét cña c¸c nhãm.
GV ph¸t dông cô thÝ nghiÖm.
- H­íng dÉn häc sinh tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.
- Chó ý theo dâi.
- HS tù ®äc tr­íc néi dung thÝ nghiÖm bµi 26.
- Tæ tr­ëng ph©n c«ng c«ng viÖc cho c¸c nhãm trong tæ,
+ 2 HS nhËn dông cô vµ vËt liÖu
+ 1 HS chuÈn bÞ nh·n cho èng nghiÖm.
+ 2 HS chuÈn bÞ n­íc bät hoµ lo·ng, läc, ®un s«i.
+ 2 HS chuÈn bÞ b×nh thuû tinh ®ùng n­íc.
Ho¹t ®éng 3: 2. TiÕn hµnh b­íc 1 vµ b­íc 2 cña thÝ nghiÖm.(15p)
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
- GV yªu cÇu HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ b­íc 1 vµ b­íc 2 SGK
+ GV l­u ý HS: khi rãt hå tinh bét kh«ng ®Ó rít lªn thµnh.
- §o ®é pH trong c¸c èng nghiÖm ®Ó lµm g×?
- GV kÏ s½n b¶ng 26.1 lªn b¶ng, yªu cÇu HS lªn ®iÒn.
+ L­u ý: Thùc tÕ ®é trong kh«ng thay ®æi niÒu.
- GV th«ng b¸o ®¸p ¸n b¶ng 26.1
- C¸c tæ tiÕn hµnh nh­ sau:
B­íc 1: ChuÈn bÞ vËt liÖu vµo c¸c èng nghiÖm
+ Dïng èng ®ong hå tinh bét (2 ml) rãt vµo c¸c èng A, B, C, D. §Æt c¸c èng nµy vµo gi¸.
+ Dïng c¸c èng ®ong lÊy vËt liÖu kh¸c.
èng A: 2 ml n­íc l·
èng B: 2 ml n­íc bät
èng C: 2 ml n­íc bät ®· ®un s«i
èng D: 2 ml n­íc bät+ vµi giät HCl (2%)
B­íc 2: TiÕn hµnh
- §o ®é pH cña c¸c èng nghiÖm vµ ghi vµo vë.
- Häc sinh gi¶i thÝch ®­îc: x¸c ®Þnh ®é pH cã phï hîp cho ho¹t ®éng biÕn ®æi tinh bét thµnh ®­êng mant«z¬ hay kh«ng.
- §Æt c¸c èng nghiÖm vµo b×nh thuû tinh cã n­íc Êm 37oC trong 15 phót.
- C¸c tæ quan s¸t vµ ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng 26.1 
Thèng nhÊt ý kiÕn gi¶i thÝch.
- §¹i diÖn nhãm lªn b¶ng ®iÒn, nhËn xÐt.
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ ho¹t ®éng cña enzim trong n­íc bät
C¸c èng nghiÖm
HiÖn t­îng ®é trong
Gi¶i thÝch
èng A
èng B
èng C
èng D
- Kh«ng ®æi
- T¨ng lªn
- Kh«ng ®æi
- Kh«ng ®æi
- N­íc l· kh«ng cã enzim biÕn ®æi tinh bét.
- N­íc bät cã enzim biÕn ®æi tinh bét.
- N­íc bät ®un s«i ®· lµm mÊt ho¹t tÝnh cña enzim biÕn ®æi tinh bét.
- Do HCl ®· h¹ thÊp pH nªn enzim trong n­íc bät kh«ng biÕn ®æi tinh bét.
Ho¹t ®éng 4: 3.KiÓm tra kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vµ gi¶i thÝch kÕt qu¶.(7p)
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
- GV yªu cÇu chia dung dÞch trong c¸c èng A, B, C, D thµnh 2 phÇn.
+ L­u ý: èng A chia vµo A1, A2 ®· d¸n nh·n, B chia vµo B1; B2 ...
+ L­u ý: C¸c tæ thÝ nghiÖm kh«ng thµnh c«ng th× l­u ý ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm.
- GV nhËn xÐt b¶ng 26.2 ®Ó ®­a ra ®¸p ¸n ®óng.
- Trong tæ cö 2 HS chia ®Òu dd ra c¸c èng ®· chuÈn bÞ s½n A1; A2; B1; B2...
- §Æt c¸c èng A1; B1; C1; D1 vµo gi¸ 1 (l« 1). Nhá vµo mçi èng 5-6 giät ièt l¾c ®Òu c¸c èng.
- §Æt c¸c èng A2; B2; C2; D2 vµo gi¸ 2 (l« 2). Nhá vµo mçi èng 5-6 giät Str«me, ®un s«i c¸c èng nµy trªn ngän löa ®Ìn cån.
- Nh÷ng HS kh¸c quan s¸t, so s¸nh mµu s¾c ë c¸c èng nghiÖm, thèng nhÊt ý kiÕn , ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng 26.2 (kÎ s½n).
- §¹i diÖn nhãm chiÕu kÕt qu¶ cña nhãm m×nh, nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.
§¸p ¸n b¶ng 26.2
 KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ ho¹t ®éng cña enzim trong n­íc bät
C¸c «/no
HiÖn t­îng
Gi¶i thÝch
- èng A1
- èng A2
- Mµu xanh
- Kh«ng mµu ®á n©u
- N­íc l· kh«ng cã enzim biÕn ®æi tinh bét thµnh ®­êng.
- èng B1
- èng B2
- Kh«ng cã mµu xanh.
- Mµu ®á n©u
- N­íc bät cã enzim biÕn ®æi tinh bét thµnh ®­êng.
- èng C1
- èng C2
- Mµu xanh
- Kh«ng mµu ®á n©u
- Emzim trong n­íc bät bÞ ®un s«i kh«ng cã kh¼ n¨ng biÕn ®æi tinh bét thµnh ®­êng.
- èng D1
- èng §2
- Mµu xanh
- Kh«ng mµu ®á n©u
- Enzim trong n­íc bät kh«ng ho¹t ®éng ë m«i tr­êng axit nªn tinh bét kh«ng bÞ biÕn ®æi thµnh ®­êng.
Ho¹t ®éng 5: Thu ho¹ch(5p)
 Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh lµm b¶n b¸o c¸o thu ho¹ch: 
1. KiÕn thøc
- Enzim trong n­íc bät cã tªn lµ amilaza.
- Enzim trong n­íc bät cã t¸c dông biÕn ®æi tinh bét thµnh ®­êng mantoz¬.
- Enzim trong n­íc bät ho¹t ®éng tèt nhÊt trong ®iÒu kiÖn ®é pH = 7,2. vµ nhiÖt ®é = 37oC.
2. KÜ n¨ng
- Tr×nh bµy thÝ nghiÖm (HS tù lµm).
- So s¸nh kÕt qu¶ èng nghiÖm A vµ B cho phÐp ta kh¼ng ®Þnh enzim trong n­íc bät cã t¸c dông biÕn ®æi tinh bét thµnh ®­êng.
- So s¸nh kÕt qu¶ èng nghiÖm B vµ C cho phÐp ta kh¼ng ®Þnh enzim trong n­íc bät ho¹t ®éng tèt nhÊt ë nhiÖt ®é = 37oC. Enzim trong n­íc bät bÞ ph¸ huû ë 100oC.
- So s¸nh kÕt qu¶ èng nghiÖm B vµ D cho phÐp ta kh¼ng ®Þnh enzim trong n­íc bät ho¹t ®éng tèt nhÊt ë pH = 7,2. Enzim trong n­íc bät kh«ng ho¹t ®éng ë m«i tr­êng axit.
 - Häc sinh lµm lµm b¸o c¸o thu ho¹ch ë nhµ vµ nép b¸o c¸o cho GV ®¸nh gi¸ vµo giê sau.
Ho¹t ®éng 6: §¸nh gi¸.(7p)
 - GV nhËn xÐt giê thùc hµnh: khen c¸c nhãm cã ý thøc tæ chøc kØ luËt trong giê thùc hµnh tèt, cã kÕt qu¶ thùc hµnh tèt. Phª b×nh nh÷ng nhãm cã ý thøc thùc hµnh kÐm, ý thøc kÐm trong giê thùc hµnh.
- Häc sinh c¸c nhãm thu dän phßng thùc hµnh, vÖ sinh dông cô thùc hµnh.
Ho¹t ®éng 7: H­íng dÉn vÒ nhµ(1p)
 - ViÕt b¸o c¸o thu ho¹ch bµi thùc hµnh nép vµo giê sau.