Giáo án môn Sinh học 9 - Bài 43: Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái

Bài 43TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁITrong quần xã có các sinh vật :” rắn, cỏ, sâu bọ , cá bé,đại bàng, nhái,cá lớn, mảnh vụn hữu cơ, tôm, trùng đế giày,“.Hãy biểu diễn mối quan hệ về dinh dưỡng giữa các sinh vật trên dưới dạng chuỗi.Chuỗi (a)bắt đầu bằng sinh vật tự dưỡng,chuỗi (b) bắt đầu bằng sinh vật phân giải.CỏSâu bọnháiRắn Đại bàngMảnh vụn hữu cơTrùng đế giày Tôm Cá bé(a)(b)I.TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT1.Chuỗi thức ănThế nào là chuỗi thức ăn?Có mấy loại chuỗi thức ăn?TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁICá lớnTRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁII.TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT1.Chuỗi thức ănChuỗi thức ăn: Là chuỗi gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau.Mỗi loài là một mắt xích sử dụng mắt xích phía trước làm thức ăn và là thức ăn của mắt sích phía sau_ Các loại chuỗi thức ăn+Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật sản xuất: SV tự dưỡng ĐV ăn SV tự dưỡng ĐV ăn động vật+Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật phân giải :SV phân giải mùn bã hữu cơ ĐV ăn SV phân giải ĐV ăn động vật BÀI 43 : TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁII. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: 1. Chuỗi thức ăn:Châu chấuVd: Một QXSV có các loài SV sau:Hãy thiết lập các chuỗi thức ăn có thể có trong QXSV trên?thỏChim sâuVSVĐại bànghươuCỏ Hổ I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: BÀI 43:TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:Em có nhận xét gì về các mắt xích của các chuỗi thức ăn trên?I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:Từ nhận xét trên, chúng ta có thể hình thành nên mối quan hệ của các sinh vật trong quần xã theo sơ đồ sau:Lưới thức ăn là gì?2. Lưới thức ăn:I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:Lưới thức ăn là gì?2. Lưới thức ăn:- Lưới thức ăn gồm nhiều chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung.Cho 2 lưới thức ăn sau:- Lưới thức ăn nào phức tạp hơn?- Mức độ phức tạp của lưới thức ăn phụ thuộc vào yếu tố nào của quần xã sinh vật?ABI. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:2. Lưới thức ăn:- Lưới thức ăn gồm nhiều chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung.- QXSV càng đa dạng về thành phần loài thì lưới thức ăn trong quần xã càng phức tạp (quần xã càng ổn định).3. Bậc dinh dưỡng:Hãy xác định đâu là SV sản xuất, SV tiêu thụ, SV phân giải trong lưới thức ăn sau?Bậc dinh dưỡng là gì?I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:2. Lưới thức ăn:3. Bậc dinh dưỡng:* Trong lưới thức ăn, tất cả các loài có cùng mức dinh dưỡng hợp thành một bậc dinh dưỡng.Trong lưới thức ăn này có bao nhiêu bậc dinh dưỡng?- Bậc dinh dưỡng cấp 1: Sinh vật sản xuất.* Các bậc dinh dưỡng:- Bậc dinh dưỡng cấp 2: Sinh vật tiêu thụ bậc 1.- Bậc dinh dưỡng cấp 3: Sinh vật tiêu thụ bậc 2.- Bậc dinh dưỡng cao nhất: Bậc cuối cùng.- ..I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:2. Lưới thức ăn:3. Bậc dinh dưỡng:- Bậc dinh dưỡng cấp 1: Sinh vật sản xuất.* Các bậc dinh dưỡng:- Bậc dinh dưỡng cấp 2: Sinh vật tiêu thụ bậc 1.- Bậc dinh dưỡng cấp 3: Sinh vật tiêu thụ bậc 2.- Bậc dinh dưỡng cao nhất: Bậc cuối cùng.- ..Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c SVSXSVTT 1SVTT 2SVTT 3SVTT 4SVPGI. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:2. Lưới thức ăn:3. Bậc dinh dưỡng:Thực vậtChuộtRắnĐại bàngThế nào là tháp sinh thái?Nghiên cứu Tháp sinh thái để làm gì?- Tháp sinh thái bao gồm nhiều hình chữ nhật xếp chồng lên nhau. Các hình chữ nhật có chiều cao bằng nhau, chiều dài khác nhau biểu thị độ lớn của mỗi bậc dinh dưỡng.- Người ta xây dựng các tháp sinh thái để xem xét mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.II. THÁP SINH THÁII. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:2. Lưới thức ăn:3. Bậc dinh dưỡng:- Người ta xây dựng các tháp sinh thái để xem xét mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.Tháp số lượngTháp sinh khốiTháp năng lượngCó những loại tháp sinh thái nào?+ Tháp số lượng.+ Tháp sinh khối.+ Tháp năng lượng.- Có 3 loại tháp sinh thái:- Tháp số lượng xây dựng dựa trên số lượng các cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.Tháp sinh khối xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.- Tháp năng lượng xây dựng dựa trên số năng lượng được tích lũy trên một đơn vị diện tích hay thể tích trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng._Ưu điểm, nhược điểm+Tháp số lượng dễ xây dựng song ít có giá trị +Tháp sinh khối có giá trị cao hơn tháp số lượng .Nhưng thành phần hóa học và giá trị năng lượng của chất sống trong các bậc dinh dưỡng khác nhau ,tháp sinh khối không chú ý đến thời gian tích lũy sinh khối ở mỗi bậc dinh dưỡng.+ Tháp năng lượng hoàn thiện nhất. Tuy nhiên xây dựng phức tạp, đòi hỏi nhiều công sức thời gian.TRAO ĐỔI CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG TRONG HỆ SINH THÁII. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: Bài 41: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI1. Chuỗi thức ăn:2. Lưới thức ăn:3. Bậc dinh dưỡng:Là tỉ lệ phần trăm chuyển hóa năng lượng giữa các bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái. Hiệu suất sinh thái: Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 1.Quan sát một hình tháp sinh khối , chúng ta có thể biết được những thông tin nào sau đây.A.Các loài trong chuỗi và lưới thức ănB.Năng suất của sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.C.Mức độ dinh dưỡng của từng bậc và toàn bộ quần xãD.Quan hệ dinh dưỡng giữa các loài trong quần xã109876543210Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 2.Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn biểu thị mối quan hệ nào sau đây giữa các loài sinh vật trong hệ sinh thái.A.Quan hệ dinh dưỡng giữa các loài sinh vật B.Quan hệ giữa thực vật với động vật ăn thực vật C.Quan hệ giữa động vật ăn thịt bậc 1 với động vật ăn thịt bậc 2 D.Quan hệ giữa động vật ăn thịt và con người109876543210Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 3.Chuỗi thức ăn của hệ sinh thái ở nước thường dài hơn hệ sinh thái trên cạn vìA.Hệ sinh thái nước có độ đa dạng sinh học cao hơnB.Môi trường nước không bị năng lượng mặt trời đốt nóngC.Môi trường nước có nhiệt độ ổn địnhD.Môi trường nước giàu nước giàu chất dinh dưỡng hơn môi trường trên cạn109876543210Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 4.Trong một hệ sinh thái, sinh khối của mỗi bậc dinh dưỡng được ký hiệu bằng các chữ từ A đến E. Trong đó A=-500kg, B=600kg, C=5000kg,D=50kg,E=5kg.Hệ sinh thái nào có chuỗi thức ăn sau đây có thể xảy ra?A.A→B→C→DB.E →D→A→CC.E→D→C→BD.C→A→D→E109876543210Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 5.Nếu cả 4 hệ sinh thái dưới đây đều bị ô nhiễm thủy ngân với mức độ ngang nhau, con người ở hệ sinh thái nào trong 4 hệ sinh thái bị nhiễm độc nhiều nhất.	A.Tảo đơn bào→động vật phù du →cá→ngườiB.Tảo đơn bào→ĐV phù du→giáp xác →cá→chim →ngườiC.Tảo đơn bào→cá→ngườiD.Tảo đơn bào →thân mềm→cá→người109876543210 Học bài, trả lời câu hỏi và bài tập ở SGK, trang 194. Nghiên cứu bài tiếp theo “CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA VÀ SINH QUYỂN”.CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP VỀ NHÀTIẾT HỌC KẾT THÚC.CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH!