Giáo án Ngữ văn 6, tập 1 - Con hổ có nghĩa

Ngày soạn:29/12/2008 Bài 14
Ngày dạy: Con hổ có nghĩa
 (Vũ trinh - Truyện trung đại )
 Tiết 59: Đọc - hiểu văn bản 
A.Mục tiờu cần đạt.
1. Kiến thức.
- Hiểu được giá trị nhân đạo làm người trong truyện.
2. Kĩ năng.
- Sơ bộ hiểu được thái độ viết truyện và cách viết truyện hư cấu ở thời kì trung đại. 
3. Thái độ.
B. Chuẩn bị: 
* Giáo viên: Chuẩn bị tranh minh họa.
* Học sinh: Chuẩn bị bài theo câu hỏi.
C. Tiến trỡnh tổ chức cỏc hoạt động.
 Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ.
 Kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh.
 Hoạt động 2: Khởi động.
 Phần VHDG từ đầu năm học đ nay, em đã học những loại truyện nào? Nét chung nhất của chúng?
- Những văn bản đã học đều là những sáng tác tập thể của ND, lưu truyền = ht, truyền miệng
G.* II trào lưu VHDG đến TK X nước ta xuất hiện VH viết, với nhiều thể loại. Trong đó, có truyện trung đại. Vậy, truyện TĐ là gì? VB con hổ ..., thuộc truyện TĐ có ý nghĩa ntn: chúng ta cùng tìm hiểu qua bài học hôm nay.
 Hoạt động 3: Bài mới.
Hoạt động của giỏo viờn.
Hoạt động của HS.
Nội dung cần đạt.
- Học sinh đọc chú thích.
 GV: Vũ Trinh ( 1795 - 1828 ). Quê ông ở làng Xuân Lan, huyện Lang Tài Trấn Kinh Bắc ( nay thuộc tỉnh Bắc Ninh ) Đỗ hương cống ( cử nhân ) năm 17 tuổi làm quan dưới thời nhà Lê và nhà Nguyễn.
Các tác giả thời trung đại rất đề cao đạo lý trong văn chương.
? Nêu hiểu biết của em về truyện trung đại ( đặc điểm, cách viết?).
Giáo viên giới thiệu: Trung đại, truyện trung đại...
- Trung đại: Là thời kì từ thế kỉ X đến cuối thế kỉ XIX. Văn học thời kì này thuộc văn học trung đại.
- Truyện trung đại: Là truyện viết ở thế kỉ ( X - XIX ) bằng chữ nôm. chữ hán.
Giáo viên: 
- Yêu cầu đọc giọng cảm động.
- Giáo viên đọc mẫu.
- GV gọi học sinh đọc
- Giáo viên nhận xét học sinh đọc, bổ sung.
GV gọi HS đọc chú thích 1,2,6
? Truyện có rất nhiều nhân vật, theo em nhân vật nào là nhân vật chính? Tại sao?
? Truyện được kể theo trình tự nào? ở ngôi thứ mấy?
? Trong truyện có mấy sự việc lớn? Mỗi sự việc tương ứng với những phần văn bản nào?
Giáo viên: Mỗi sự việc tương ứng với 1 câu truyện trong văn bản.
?Em hãy cho biết: Con hổ đực đến nhà bà đỡ Trần trong hoàn cảnh nào và đến để làm gì?
? Khi gặp bà đỡ Trần hổ đực đã có cử chỉ và hành động như thế nào?
? Qua những hành động trên của hổ đực em có cảm nhận gì về tình cảm của hổ đực đối với hổ cái và với bà đỡ Trần?
? Trước hành động của hổ đực tâm trạng bà đỡ Trần ra sao?
? Khi mới găp hổ bà ở tâm trạng như thế nào?
?Thấy hành động của hổ đực đối với mình, với hổ cái bà có hành động gì?
? Vì sao bà có tâm trạng như vậy?
Giáo viên: Trước 1 con hổ dữ dằn, 1 loài vật chuyên ăn thịt người... không chỉ bà mà cả chúng ta run sợ trước hành động hổ cõng bà chạy thẳng vào rừng sâu.Sau bà cảm nhận được tình cảm của con hổ. Lo lắng cho hổ cái, đặc biệt là hành động đối với mình. Cầm tay bà nhìn hổ cái, nhỏ nước mắt, bà đã đồng ý.
? Tác giả miêu tả hành động hổ đực bằng biện pháp nghệ thuật nào?
? Biện pháp nghệ thuật trên có tác dụng gì?
? Em có suy nghĩ gì về hành động, việc làm của bà đỡ Trần?
 Giáo viên khái quát: Đó là việc làm cao cả, là lương tâm của người thầy thuốc.
? Khi bà đỡ Trần đã giúp cho hổ cái " mẹ tròn con vuông " hổ đực đã có hành động gì?
? Qua đó em có suy nghĩ gì về con hổ trong câu truyện thứ nhất?
? Bức tranh minh họa cho nội dung nào của truyện
? Em hiểu tiễn biệt có nghĩa là gì?
? lên bảng thuật lại nội bức tranh?
Giáo viên khái quát, chuyển ý.
? Hoàn cảnh bác tiều phu gặp hổ trán trắng có gì khác với bà đỡ Trần khi gặp hổ đực?
? Qua các chi tiết miêu tả về con hổ bị hóc xương, em có suy nghĩ gì về cảnh tượng đó?
? Trước cảnh tượng ấy bác tiều phu có hành động như thế nào?
 Giáo viên bình: Cũng giống như bà đỡ Trần trước 1 con hổ dữ dằn, bác tiều phu cũng phải uống rượu say, lấy can đảm để cứu hổ.
? Em cảm nhận được gì qua hành động của bác tiều phu?
? ở câu truyện trước ta thấy: 1 bà đỡ đã quên sợ hãi đỡ đẻ cho hổ, ở câu truyện này 1 bác tiều phu can đảm thò tay vào miệng hổ để lấy ra khúc xương mắc trong cổ họng nó.
? Qua truyện người cứu vật, tác giả muốn đề cao cái nghĩa của người đối với vật như thế nào?
? Trước hành động cứu giúp của bác tiều phu hổ trán trắng đã trả nghĩa bác như thế nào?
?H/ảnh hổ trán trắng tiễn biệt bác tiều trong đám tang ( dụi đầu vào quan tài ) gợi cho em liên tưởng đến H/ảnh nào?
? Trong câu chuyện có mấy tiếng gầm? ý nghĩa của nó?
? Qua cái nghĩa của con hổ trán trắng, tác giả muốn đề cao điều gì về cách sống của con người?
? Giáo viên: Thông qua 2 câu truyện, chúng ta thấy: cùng là trả ơn nhưng hành động trả ơn của con hổ trán trắng có gì khác so với con hổ đực?
? Trong 2 cách trả ơn đó em thích cách trả ơn nào hơn? Vì sao?
? Truyện mang dáng dấp của loại truyện nào? (ngụ ngôn).
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật xây dựng truyện?
? Nội dung chính của truyện?
- Đọc chú thích
nghe
- Độc lập
- Nghe
Nghe
2 HS đọc tiếp văn bản
1 HS đọc
giải thích
trả lời
- Giải thích
 Phát hiện - lí giải
- Phát hiện
suy nghĩ
lí giải
nghe
- Phát hiện
- Tìm chi tiết
- Cảm nhận
- Phát hiện
- Phát biểu
- Nghe
Phát biểu
- Phát hiện
- nghe
- Phát hiện
Nghe
- Lí giải
Phát hiện
Trả lời
- Nêu suy nghĩ
- So sánh
Tự do bộc lộ
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
* Tác giả, tác phẩm.
- Truyện trung đại: Thuộc loại tự sự có 2 thánh phần chủ yếu lá cốt truyện và nhân vật chính là kể, hư cấu tưởng tượng được chia thành nhiều loại: Truyện dân gian, truyện ngắn, truyện vừa, truyện dài, truyện nôm, truyện khuyết danh...
- 
* Đọc và kể.
* Từ khó.
II. Đọc - hiểu văn bản
- Nhân vật chính là con hổ vì các sự việc đều xoay quanh truyện về con hổ.
-Theo trình tự thời gian, ngôi thứ 3.
- Truyện có 2 sự việc lớn.
* Truyện con hổ đực với bà đỡ Trần.
* Truyện con hổ trán trắng với bác tiều phu.
1. Câu truyện con hổ đực với bà đỡ Trần.
- Hổ cái sắp đẻ và khó đẻ.
- Để nhờ đỡ đẻ cho hổ cái.
- Lao tới cõng bà, chạy như bay... gặp gai góc dùng chân rẽ lối...
- Lo lắng cho hổ cái, cẩn trọng nương nhẹ đối với bà đỡ Trần.
- Ban đầu: Bà sợ chết khiếp.
- Sau: Đồng ý cứu chữa cho hổ cái.
- Nghệ thuật nhân hóa.
- Làm cho hổ đực có những suy nghĩ, cử chỉ giống như người.
- Trả ơn bằng cách tặng bà cục bạc.
- Biết ơn trân trọng với người đã cứu mình.
=> Hành động đền ơn đáp nghĩa.
- Loài vật cũng biết ăn ở có nghĩa huống chi con người, cái nghĩa đó là sống chung thủy, là biết ơn người giúp đỡ mình.
2. Câu truyện con hổ trán trắng với bác tiều phu.
- Khi ấy hổ trán trắng đang bị một khúc xương mắc ngang họng.
- Cảnh tượng thương tâm, há miệng nhìn bác tiều như cầu cứu.
 Bác lấy tay thò vào cổ họng hổ, lấy ra 1 chiếc xương bò to như cánh tay.
- Đó là hành động tự nguyện, can đảm xuất phát từ lòng yêu thương. Từ hành động ấy bác đã cứu hổ thoát nạn.
- Con người rất gần gũi, yêu thương loài vật, coi loài vật như bạn
- Đem nai đến.
- Khi bác chết dùng đầu dụi vào quan tài, gầm lên, nhảy nhót trước mộ, ngày dỗ 
H/ảnh ngừơi convới người cha khi mất.
-Tiếng gầm thứ nhất: trả ơn
- Tiếng gầm thứ hai: tiễn biệt.
->Đề cao cách sống ân nghĩa, thủy chung, bền chặt.
- Hành động của con hổ trán trắng thật chí tình, chí nghĩa. Sự trả ơn quả là hiếm có.(đền ơn mãi mãi cả khi sông và khi chết)
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật.
- Nhân hóa, so sánh, miêu tả sinh động.
2. Ghi nhớ. ( SGK ).
 * Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò
- Tìm những câu tục ngữ, ca dao minh họa cho nội dung bài học trên.
* Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
* Uống nước nhớ nguồn.
* Cứu vật vật trả ơn cứu nhân, nhân trả oán.
- Kể truyện diễn cảm.
- Phát biểu suy nghĩ của em về hình tượng 2 con hổ trong truyện.
- Về nhà tóm tắt truyện và học bài theo phần ghi nhớ SGK/ 144
- Đọc ttrước bài động tư và soạn bài: Mẹ hiền dạy con.